Kalendarium Powstania Wielkopolskiego

30.01.1919

6 rannych Niemców i 15 wziętych do niewoli to efekt walk w okolicach Perzyn (kompania opalenicka pod dowództwem Edmunda Klemczaka) i Babimostu (dowództwo ppor. Stanisława Tomiaka).

31.01.1919

Dowódcą 1 Pułku Ułanów Wielkopolskich zostaje płk Aleksander Pajewski (1879-1926). Powstańcy zajmują Kolankowo i uszkadzają część linii kolejowej Inowrocław-Bydgoszcz. Wieczorem Niemcy, wspierani przez pociąg pancerny, wypierają Polaków z Rynarzewa.

01.02.1919

Trwają walki o Rynarzewo. Miejscowość przechodzi z rąk do rąk. Mimo wsparcia ze strony kolejnych oddziałów powstańczych ( w tym półbaterii pod dowództwem Władysława Mettlera; ginie w czasie bitwy) i kontrataku jednostki ppor. Macieja Mielżyńskiego powstańcy nie odnoszą zwycięstwa. Ataki niemieckie skutkują stratą Szubina i koniecznością wycofania się Polaków do Nowego Miastka. Tracimy też Nowe Kramsko (odcinek wolsztyński).  

02.02.1919

Kontynuowany jest bój o Rynarzewo – zwycięstwa Niemców grożą rozerwaniem frontu. Siły niemieckie w postaci dwóch kompanii wypierają powstańców z Klonówca koło Lipna. Na pomoc przychodzą żołnierze z Kościana, co poprawia sytuację obrońców.

03.02.1919

Walki o Nowe Kramsko. Niemcy wydostają się jednak z okrążenia, tracąc 40 zabitych, około 30 rannych oraz 23 wziętych do niewoli. Znacząca zdobycz w postaci między innymi 6 ciężkich karabinów maszynowych, 40 karabinów i wozu z amunicją okupiona zostaje śmiercią 6 Polaków i ranami 17. Ostatecznie kontratak niemiecki zmusza powstańców do wycofania się.

04.02.1919

Zgrupowanie ppor. Alfonsa Brezy (1891-1934, zmarł tragicznie w Brazylii, pochowany został w Sao Paulo) liczące około 1 100 żołnierzy atakuje Rawicz. Powstańcy muszą się jednak wycofać (zabrakło koordynacji działań i jednolitego dowództwa).

05.02.1919

Trwają walki o Rawicz (5/6 lutego to druga bitwa rawicka). Powstańcom udaje się wreszcie odbić Rynarzewo (odpierają późniejszy zmasowany kontratak Niemców).  

Kalendarium Powstania Wielkopolskiego

23.01.1919

Obrona Lipna Nowego i Klonówca. Niemcy wykorzystują dwa pociągi pancerne. Zmuszeni do wycofania się, tracą 4 zabitych i 14 rannych. Pozostawiają trzy wagony. W walce zostaje rannych 5 powstańców. Sukcesem Polaków kończą się również potyczki na odcinku łabiszyńskim, w okolicach miasta Ruda, gdzie niemieckie oddziały przekraczają Noteć.

24.01.1919

Walki w okolicach Obry. Przy stratach własnych w liczbie 2 poległych powstańcy wychodzą z walki zwycięsko. W efekcie Niemcy opuszczają Kargową i Babimost. Bohaterstwem wykazało się dwóch Polaków samotnie ostrzeliwujących napastników pod Parzynowem. Potem udanie wycofują się do swojej jednostki – batalionu ostrzeszowskiego. 

25.01.1919

Wojciech Trąmpczyński, pełniący funkcję prezesa prowincji poznańskiej, znosi pruski zakaz nauczania w języku polskim. Rozporządzenie obowiązuje na terenach zarządzanych przez powstańców. Kompania wolsztyńska wzmacnia posterunek powstańcy w Kargowej, a wielichowska – w Babimoście.  

26.01.1919

Plac Wilhelmowski, obecnie Plac Wolności, jest świadkiem uroczystej przysięgi wojsk powstańczych. Najpierw składa ją gen. Józef Dowbór-Muśnicki, potem żołnierze 1 pułku strzelców wielkopolskich oraz pułku konnych Strzelców Straży Miasta Poznania. Pułk strzelców otrzymuje sztandar, potem ma miejsce msza święta. Całość kończy się wspólną defiladą. Odbywają się wybory do Sejmu Ustawodawczego.

27.01.1919

Nocny atak na majątek Przybiń koło Rydzyny zaskakuje Niemców. Do niewoli trafia dwóch oficerów i 19 szeregowców. Atak dwóch niemieckich pociągów pancernych na Kąkolewo. Powstańcy zdołali rozebrać część torów. Desant nieprzyjaciela zajmuje dworzec kolejowy, ale nie udaje mu się zdobyć wsi. Skuteczny kontratak zmusza Niemców do wycofania uszkodzonych składów. Polacy tracą 3 zabitych i 10 rannych.

28.01.1919

300 żołnierzy niemieckich przeprowadza atak na linii Bydgoszcz-Nakło. W ręce niemieckie trafia część terenów na południe od Nakła.

29.01.1919

Dysponująca dwoma armatami i trzema karabinami maszynowymi kompania niemiecka zajmuje wieś Torzeniec (odcinek ostrzeszowski). Atak powstańczy od strony Rudniczyska pozwala odzyskać miejscowość (pomoc posiłków z Ostrzeszowa, Doruchowa i Grobelna). Na mocy rozkazu Dowództwa Głównego 1 Pułk Strzelców Konnych Wielkopolskich otrzymuje nazwę 1 Pułku Ułanów Wielkopolskich.  

Kalendarium Powstania Wielkopolskiego

16.01.1919

Ignacy Jan Paderewski nowym premierem Polski. Zastępuje na tym stanowisko Jędrzeja Morawieckiego. Siły powstańcze liczą blisko 14 tysięcy żołnierzy. Walki o Kamionną (front zachodni) kończą się zdobyciem miasta przez powstańców. Ginie ośmiu Polaków, kilkunastu odnosi rany.

17.01.1919

 

Komisariat Naczelnej Rady Ludowej ogłasza dekret o poborze do wojska. Na liście znajdują się mężczyźni urodzeni w latach 1897-1899. Powstaje regularna Armia Wielkopolska. 

18.01.1919

Frontu wielkopolski zostaje podzielony na 4 grupy. Grupą I, północną, dowodzi ppłk Kazimierz Grudzielski; Grupę II, zachodnią, obejmuje płk Michał Milewski; Grupę III, południowo-zachodnią „Lesznoˮ obejmuje por. dr Bernard Śliwiński; Grupa IV, południowa, będzie dowodzona przez ppor. Władysława Wawrzyniaka.

Ppor. Jerzy Adam Dziembowski został tymczasowym dowódcą stacji Lotniczej w Ławicy.

Ciężkie walki trwają na froncie zachodnim, w rejonie Łomnicy, gdzie Niemcy zaatakowali pozycje bronione przez kompanię kórnicką. Działania oskrzydlające kompanii opalenickiej i jarocińskiej wraz z powstańcami z Kórnika zmusiły wroga do wycofania się. Kompania kórnicka poniosła straty: 10 poległych i 8 rannych żołnierzy.

19.01.1919

Dowództwo Główne wydaje rozkaz, na mocy którego nie wolno organizować wieców i zgromadzeń wojskowych. Żołnierze mają się uczyć, jak najlepiej spełniać swoje obowiązki wobec Ojczyzny, reszta spraw, np. politycznych, należy do innych organów (parlamentu, Naczelnej Rady Ludowej). Rozpoczyna się formowanie 1 Pułku Strzelców Wielkopolskich, którym będzie dowodził pułkownik Daniel Konarzewski.

20.01.1919

Utworzone zostają organy sądownicze przy Dowództwie Głównym. W rozporządzeniu Naczelnej Rady Ludowej możemy przeczytać m.in.: „Rozpatrywaniu przez sądy wojskowe podlegają wszystkie czyny karygodne (oraz przestępstwa rozporządzeń wojskowych i cywilnych) popełnione przez wojskowych należących do Wojska Polskiego bez względu na to czy oni składali przysięgę lub nieˮ 

21.01.1919

Naczelna Rada Ludowa (czyli polityczne przywództwo powstania) ogłasza tekst roty przysięgi wojsk powstańczych:
W obliczu Boga Wszechmogącego w Trójcy Świętej Jedynego ślubuję, że Polsce, Ojczyźnie mojej i sprawie całego Narodu Polskiego zawsze i wszędzie służyć będę, że kraju Ojczystego i dobra narodowego do ostatniej kropli krwi bronić będę, że Komisarzowi Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu i dowódcom, i przełożonym swoim mianowanym przez tenże Komisariat, zawsze i wszędzie posłuszny będę, że w ogóle tak zachowywać się będę, jak przystoi na mężnego i prawego żołnierza-Polaka, że po zjednoczeniu Polski złożę przysięgę żołnierską, ustanowioną przez polską zwierzchność państwową”. Na mocy rozkazu głównodowodzącego, czyli gen. Dowbora Musnickiego, wprowadzone zostają jednolite umundurowanie oraz odznaki dla artylerii i piechoty.

22.01.1919

Wznowione zostają walki na froncie północnym (dzisiaj rejon województwa kujawsko-pomorskiego), w tym odcinku łabiszyńskim i okolicach Kanału Noteckiego. W ręce Niemców wpadają Potulice.